Trance
Hypnotherapie is een therapievorm waarbij we werken met trance, preciezer gezegd: met hypnotische tranceverschijnselen. Het natuurlijk vermogen van mensen om (meestal) onbewust in trance te gaan kan in therapie op een bewuste, gezonde en veilige manier als middel gebruikt worden om in contact te gaan komen met ons innerlijk weten. Door je aandacht in trance naar binnen te richten wordt het gemakkelijker achter de onderliggende ervaringen te komen die aan een probleem ten grondslag kunnen liggen, en nieuwe en gezonde oplossingen te vinden.
Ieder van ons heeft in allerlei alledaagse situaties of contexten met tranceverschijnselen te maken. Tranceverschijnselen worden gekenmerkt door een beperking of fixatie van onze aandacht. Zonder dat je er erg in hebt, raak je bijvoorbeeld zó geboeid door een boek of een film dat je de rest van onze omgeving niet meer opmerkt. En dan ben je dus eigenlijk in trance.
Tranceverschijnselen kunnen zowel positief als negatief uitpakken
- Een positief voorbeeld is “flow”, een vorm van concentratie waarbij je moeiteloos en met grote vaardigheid een topprestatie levert. Flow is een toestand waarin je jezelf vergeet en waarin je volledig opgaat in wat je doet. De meeste mensen beschrijven de ervaring van flow als een gelukservaring.
- De vernauwing en fixatie van je aandacht kan echter ook negatief uitpakken. Je kunt hierbij denken aan storende gedachten of emoties, die je zó overheersen dat je er geen grip op kunt krijgen. Wij beschouwen ook dit soort gedachten of emoties als tranceverschijnselen.
Tranceverschijnselen kunnen zowel vrijwillig als onvrijwillig zijn
- Aandacht en concentratie kun je bewust oproepen. In dat geval spreken we van een vrijwillige Je kunt er naar believen in – en uitstappen. Voorbeeld: je kunt je aandacht richten op het leveren van een sportprestatie, je focus van aandacht vernauwt, er is concentratie. Na de wedstrijd kun je die focus en concentratie weer loslaten.
- Soms is trance onvrijwillig. Dan raakt je focus van aandacht zo vernauwd dat het moeilijk of zelfs onmogelijk is eruit te stappen. Voorbeeld: je voelt je steeds weer erg geraakt door de kritische woorden van je leidinggevende, met de toon waarop die ze uitspreekt en hoe zij of hij erbij kijkt. Je voelt angst en spanning door je lijf gaan, je voelt je gekleineerd, kunt niet bedenken wat een verstandige reactie is en je trekt je steeds meer terug waardoor je werkprestaties ook slechter worden. En dat roept nog meer angst op … en zo kom je steeds meer in de onvrijwillige trance terecht.
Dergelijke trances worden onbewust gecreëerd. Je komt er als het ware vanzelf in terecht. Soms voelt een eigen probleem zo erg dat je nergens anders meer mee bezig kunt zijn. Hoe zeer je ook anders zou willen. Op dat moment is er iets in je dat sterker is dan jouw bewuste wil. Als je zo in beslag wordt genomen door een probleem lijkt dat een onvrijwillige trance. In andere therapeutische stromingen en tradities van psychotherapie worden “onvrijwillige trances” vaak aangeduid met het woord “symptomen”.
Tranceverschijnselen kunnen lichter en dieper zijn
- In de loop van een dag verschuift je aandacht voortdurend. Zonder dat je er erg in hebt, ben je bijvoorbeeld het ene moment in gedachten bezig met wat je straks zult koken, het volgende moment met een feest dat je komende weekend hebt en vervolgens met je ergernis over een collega op het werk. Er is dus sprake van steeds verschuivende aandacht.
- Wij zouden zeggen: je schiet de hele dag door van de ene trance in de andere. Een dergelijke verschuiving van aandacht is meestal vrij onschuldig; het gaat hier om lichte vormen van trance. Je schiet van het een in het ander zonder dat er veel emotie aan verbonden is. Een groot deel van de dag gaat alles op de automatische piloot en leef je dus eigenlijk ´onbewust´. Daar is niks mis mee. Veel van je gewoontepatronen zijn uitermate nuttig. Het zou je bergen energie kosten als je er geen gebruik van zou kunnen maken.
- Als je je ervan bewust wordt dat je aan het denken of aan het dagdromen bent, kun je de trance loslaten en je aandacht richten op wat er op dit moment, hier-en-nu, speelt. Je laat dan de vernauwing of fixatie van je aandacht even los. Dit geeft je een gevoel van vrijheid en ruimte. Dat gaat gemakkelijk in het geval van lichte trances. Deze kunnen gemakkelijk opgeheven worden.
- Anders ligt het bij de zogenaamde diepe tranceverschijnselen waarbij je het gevoel hebt dat de trance je als het ware meeneemt. Hier lijkt de trance je de baas te worden. Je kunt hierbij denken aan dingen als dwangmatig gedrag, onafwendbare piekergedachten of sterke emotie, die je niet tegen kunt houden. Hier slaag je er niet zo gemakkelijk in het gevoel van vrijheid en ruimte terug te krijgen. De onvrijwillige trance is dus een diepere trance.
Hypnotherapie om onvrijwillige probleemtrances op te lossen
Bij hypnotherapie beschouwen we problemen als onvrijwillige trances waar je – zonder dat je precies weet hoe – in terechtgekomen bent. Je merkt dat je steeds weer in een bepaald gedrag, in zorgelijke gedachtes of in lastige emoties verzeild raakt, maar je weet niet hoe dat gebeurt. Je kunt je er ook niet zomaar uit losmaken. Hypnotherapie is heel behulpzaam om los te komen uit die automatische patronen die je veel last bezorgen en waar je geen controle over hebt, om je “onvrijwillige tranceverschijnselen” op te lossen.
Ter illustratie: je bent bang voor iets waarvan je weet dat je er helemaal niet bang voor hoeft zijn, bijvoorbeeld een tentamen waar je goed voor gestudeerd hebt. De therapie gaat er, kort gezegd, om uit te vinden hoe je in die angstige gevoelens terechtkomt terwijl je vaak verstandelijk wel weet dat die angst niet nodig is.
In een therapietraject onderzoeken wij als therapeuten samen met de cliënt hoe je in die onvrijwillige trance en gewoontepatronen verzeild geraakt bent. We lopen stapsgewijs na wat er aan je probleemgedrag voorafgaat en hoe je vervolgens steeds verder in je probleem terecht komt. Door in een therapiesessie bewust al die stappen na te lopen wordt het onvrijwillige van de trance doorbroken, zodat je niet meer automatisch in je probleem schiet. We zoeken dus op een nuchtere manier met onze cliënten uit hoe ze onbewust hun probleem creëren, hoe ze in die onbewuste patronen terecht komen die hun problematische onvrijwillige trances veroorzaken.
Zo wordt de weg die je onbewust gaat bewust gemaakt. Dat werkt helend: als je weet hoe je ergens gekomen bent wordt het ook mogelijk de weg terugvinden. Dan kun je uit de vernauwing van je aandacht stappen en angsten en bijbehorende belemmerende gedachten loslaten. Door deze werkwijze voeg je aandacht en bewustzijn toe aan het onbewuste patroon en daardoor zie je vaak een spectaculaire afname van de problematiek.
Met behulp hiervan hebben we al veel mensen geholpen van hun problematische gewoontes in denken, emotie en gedrag af te komen. Naar onze mening gaat het er bij Hypnotherapie dus niet om een cliënt in trance te brengen, maar juist om haar of hem uit de trance te halen!