Twee hersenhelften
De twee helften van je brein hebben aparte maar complementaire functies.
• De rechter helft is o.a. het gebied van beelden, holistisch denken, non-verbaal communiceren, het autobiografisch geheugen.
• De linker helft is verantwoordelijk voor logica, taal, lineariteit en letterlijk denken.
In het geval van narratieve integratie worden deze beide manieren van ervaren en aandacht geven met elkaar geïntegreerd. Daardoor kun je je leven op diepere wijze zin geven.
Triggers en impliciet geheugen
Regressief gedrag wordt vaak opgeroepen door een zintuigelijke prikkel, die op zichzelf neutraal is, bijvoorbeeld een beeld, een woord, een geluid of een geur. De emotionele en gedragsmatige reactie op deze prikkel is van een heftigheid, die je niet zou verwachten. Als dat het geval is noemen we een dergelijke prikkel een “trigger”. Triggers werken onbewust. In regressietherapie zoeken we, samen met onze cliënt, uit hoe het komt dat deze trigger zo beladen is. Psychologisch onderzoek van de laatste decennia heeft ons veel nieuwe kennis opgeleverd over de werking van ons geheugen. Een belangrijk begrip in dit verband is impliciet geheugen. De onderzoekers spreken van “impliciet” omdat deze herinneringen stilzwijgend aanwezig zijn. Dat wil zeggen dat je je er niet van bewust bent. Je weet niet dat ze opgeslagen zijn. Om dit soort herinneringen op te slaan is er geen focus van aandacht vereist. Dat verklaart de vaak explosieve en onverwachte werking van triggers. In onze benadering van therapie beschouwen we deze impliciete geheugeninhouden als vormen van onvrijwillige trance, ook wel natuurlijke trance.
Impliciet geheugen en het brein
Impliciete inhouden worden opgeslagen in gedeelten van het brein die zorgen voor het genereren van emoties, zoals de amygdala. Dit orgaantje diep in ons brein, in het zogenaamde limbische systeem, wordt beschouwd centrum van ons emotionele geheugen.
Omdat deze herinneringen diep in het brein worden opgeslagen kun je het impliciete geheugen beschouwen als non-verbaal geheugen. Je impliciete geheugen is er al vanaf je geboorte. Impliciete herinneringen bevatten de volgende elementen: gedragsimpulsen, affectieve ervaringen en zintuiglijke indrukken.
Expliciet geheugen en het brein
Naast het impliciete geheugen is er het expliciete, waarbij je je gebeurtenissen kunt herinneren als feiten en als subjectieve ervaring. Expliciete herinneringen zijn pas mogelijk nadat je brein een bepaalde groei doorgemaakt heeft. In de eerste anderhalf jaar van je leven maakt je brein een stormachtige groei door. Gedurende deze tijd komen organen als de hippocampus en de prefrontale cortex tot ontwikkeling. Deze maken expliciete herinneringen mogelijk. Maar voor het zover is heeft je brein al tal van impliciete herinneringen opgeslagen.
Herinneringen die zijn opgeslagen in het expliciete geheugen zijn duidelijk aanwezig. Je kunt deze herinneringen (beelden, feiten, gevoelens, lichaamssensaties e.d.) laten verschijnen in je bewustzijn. Het gaat hier dus om een gedachte of beeld uit het verleden dat je bewust in je geheugen kunt oproepen. Bij het expliciete geheugen maken we onderscheid tussen het zogeheten autobiografische en het semantische geheugen. Het autobiografische geheugen bevat onder andere persoonlijke gebeurtenissen. Het semantisch geheugen bevat ‘betekenissen’ en ‘feiten’, bijvoorbeeld je woordenschat, kunnen vertellen hoe je een ei bakt, hoe de koningin heet, kunnen klokkijken, twee getallen bij elkaar optellen, kennis van de wereld, kennis van de taal.
Een herinnering wordt pas expliciet als je je een gebeurtenis als feit kunt herinneren. Daarnaast is het van belang dat je de gebeurtenis ook beleeft als een subjectieve eigen ervaring. In onderscheid tot een impliciete herinnering kent een expliciete een besef van zelf en tijd.
Verticale integratie
Neurologisch georiënteerde therapeuten (zoals Daniel Siegel) spreken vaak over verticale integratie als resultaat van een therapieproces, dat wil zeggen integratie van de hogere corticale delen van ons brein (waar onze expliciete herinneringen zetelen) met de diepere lagen (waar impliciete herinneringen opgeslagen zijn). Verticale integratie bevordert het goed reguleren van je emoties. Verticale integratie brengt je zintuiglijke gewaarwordingen en lichaamsgevoelens tot bewustzijn en bevordert je intuïtieve vermogens.